Wanneer is de gitaar oorspronkelijk ontstaan? [Geschiedenis van de gitaar]

Benieuwd naar de geschiedenis van de gitaar? De gitaar is het onderwerp van dit artikel. Hier bespreken we waar de piano oorspronkelijk vandaan is gekomen en hoe dit instrument zich door je haren heen heeft ontwikkeld. De eerste gitaren leken in de verte op de gitaren die we nu kennen, maar zaten toch echt anders in elkaar. Wist je dat snaarinstrumenten als de gitaar al vele honderden jaren bestaan? In Europa is de gitaar in de middeleeuwen bekend geworden.

Vroegste voorlopers van gitaren

Net zoals dat met diersoorten is, hebben ook instrumenten voorvaders – instrumenten waar ze van afstammen. Zo stamt het keyboard af van de piano en de piano van de vleugel. De gitaar heeft verschillende voorouders, zoals de Kithara (de klank van “gitaar” vind je hierin al terug) – een oud Grieks instrument. De Romeinse Citer of Mesopotamische luit zijn andere snaarinstrumenten waar de moderne vorm van de gitaar op lijkt. Maar “onze” gitaar begint in Spanje.

Eerste gitaren in Europa

De eerste gitaren in Europa zijn van de Moren in moslim Spanje afkomstig. In het Midden-Oosten waren soortgelijke snaarinstrumenten al veel langer bekend. In relatief korte tijd verspreidde het instrument zich van Spanje naar de rest van Europa. De vroegste gitaren hadden niet zes, maar vijf snaren – enkel of dubbel. Ook de klankkast was anders: deze was amandelvormig. Het bovenblad was vlak, terwijl de onderkant bol was. De hals was kort en breed.

De gitaar na de middeleeuwen

De gitaar was in eerste instantie een instrument dat aan middeleeuwse hoven werd gebruikt. In latere eeuwen werd het een instrument dat ook onder het volk populairder en populairder werd. Het was rond 1780 dat de ‘Spaanse’ gitaren voor het eerst zes in plaats van vijf snaren gebruikt werden. Ook werd er steeds minder gebruik gemaakt van dubbele snaren. Dit gebeurde het eerst in buurlanden Italië en Frankrijk, daarna pas in Spanje zelf.

Vadertje gitaar

Niet zo gek dat de eerste, bekende klassieke gitaarbouwer een Spanjaard was en wel met de naam Antonio de Torres Jurado. Hij was verantwoordelijk voor de grondvorm van de gitaar zoals we die nu kennen. Dankzij zijn innovaties heeft de gitaar van nu zo’n groot klankbereik. Deze innovaties vonden plaats aan het eind van de negentiende eeuw en maakten de gitaar compleet.

Van akoestisch naar elektrisch

De gitaar is een instrument dat je gemakkelijk op straat bij je kunt dragen. Dat werd dan ook op grote schaal gedaan. De gitaar is relatief goedkoop, zeker in vergelijking met bijvoorbeeld een piano. Ook kun je een gitaar makkelijk met je meenemen op reis. Het enige nadeel van de gitaar zoals men hem kende, was dat deze niet zo luid klonk in vergelijking met piano of blazers. De oplossing: deze werd in 1925 aangedragen door Lester William Polsfuss (bijnaam Les Paul).

De versterkte gitaar

Les Paul ontwikkelde de eerste elektrisch versterkte gitaar. Het geluid van deze gitaar was uniek en sloeg meteen aan. De elektrische gitaar heeft geen eigen klankkast, maar geeft het geluid door. Dit gaat via de versterker naar de luidspreker. Het signaal wordt in de vorm van trillingen doorgestuurd. Hierbij wordt van spoelen en magneten gebruik gemaakt die voor ‘verstoringen’ zorgen. Dit wordt in elektrische stroom omgezet dat via de versterker geluid voortbrengt.

De vorm is voor de sier

Omdat de elektrische gitaar geen klankkast heeft, is de vorm ervan van veel minder groot belang. Het enige dat er wat dat betreft echt toedoet, zijn de snaren zelf. Dat betekent ook dat er veel meer variatie zit in de vorm van elektrische gitaren. Er kan optimaal aandacht worden besteed aan het uiterlijk van de gitaar en natuurlijk aan het speelcomfort. Een elektrische gitaar heeft zelfs enkele voordelen ten opzichte van de klassieke gitaar behalve volume.

De kracht “sustain”

Sustain betekent in het Engels “houden” of “bewaren”. Dit betekent dat het geluid langer bewaard wordt. Omdat de snaar op een elektrische gitaar langer kan doorklinken, heeft de elektrische gitaar een dieper geluid. Vaak kan de spanning op de snaren van de elektrische gitaar worden bijgesteld met behulp van een vibratosysteem dat de vibratie reguleert.

Populariteit van de gitaar

De gitaar was in eerste instantie erg populair aan het hof, waar deze door minstrelen werd gebruikt. In landen als Italië en Frankrijk was de gitaar zelfs populairder dan aan de Spaanse hoven zelf. Spanje was in die tijd nog niet één land, maar bestond uit verschillende kleine koninkrijkjes, zoals Castilië en Aragon. Lodewijk XIV van Frankrijk had in de zeventiende en begin achttiende eeuw verschillende bekende gitaristen die in vaste dienst waren aan het hof.

Van de 18e naar de 20e eeuw

Behalve Parijs was ook Wenen een belangrijk centrum van Europese gitaristen. Bekende en grensverleggende gitaristen uit die tijd zijn Fernando Sor en Mauro Giuliani. In begin 20e eeuw was de gitaar in heel Europa bekend. Bekende gitaristen uit de vroege twintigste eeuw zijn Narciso Yepes, Andrés Segovia (Spanje), Ida Presti, Alexandre Lagoya (Frankrijk) en John Williams en Julian Bream (Engeland). Met de uitvinding van de elektrische gitaar kwam rock ’n roll op.

Heel wat verschillende gitaarsoorten

Net zoals er verschillende soorten fluiten of toetsinstrumenten zijn, zijn er ook verschillende soorten gitaren. Elk van deze gitaren heeft een eigen unieke klank, toepassing en natuurlijk

geschiedenis:

De Spaanse/Klassieke gitaar

Dit is de akoestische gitaar zoals die zich sinds de 8^e eeuw in Moors Spanje heeft ontwikkeld. De Spaanse gitaar vandaag de dag heeft een golvende en gestroomlijnde vorm en een fraaie klankenkast. De snaren zijn vandaag de dag gemaakt van nylon, waar ze vroeger van darm waren gemaakt. De bassnaren (de dikste snaren met de zwaarste tonen) zijn met metaal omwikkeld.

De Flamencogitaar

Deze gitaarvariant is iets lichter dan de Spaanse gitaar. De klankkast is wat kleiner en minder diep. Dit zorgt voor een scherper en iets feller geluid. In vergelijking met een klassieke gitaar galmt een Flamencogitaar minder lang na. Er wordt ook een ander soort snaren gebruikt: de zogenaamde “High tension” (hoge spanning) snaar. De Flamencogitaar is erg opzwepend, heeft veel energie en wordt dan ook bijna alleen maar voor speciale flamencomuziek gebruikt.

De Steelgitaar

Een Steelgitaar is een bijzonder instrument dat op het eerste gezicht veel op een keyboardje lijkt. Je gaat er namelijk achter zitten en bespeelt het horizontaal. In plaats van een plectrum of je handen te gebruiken, gebruik je een speelstaaf en één of meerdere pedalen. Deze aparte gitaarvorm is rond het jaar 1900 ontwikkeld op Hawaii en wordt ook “Hawaiigitaar” genoemd. Je hebt steelgitaren met én zonder pootjes, zowel akoestisch als elektrisch.

De Selmergitaar

Een andere naam voor de Selmergitaar is “Maccaferrigitaar”. Dit is een akoestische gitaar die stalen snaren heeft. Je komt hem vooral tegen in de jazzmuziek van zigeuners. Op het eerste oog lijkt de Selmergitaar sterk op de Klassieke gitaar, al heeft het klankgat de vorm van een klein ovaaltje (“petite bouche” genoemd). Er zijn ook varianten met een klankgat in de vorm van een grotere D (de “Grande bouche”). Ook heeft de Selmergitaar een kenmerkende hoge brug.

De Westerngitaar

De andere naam voor de Westerngitaar is “Steelstringgitaar”. Deze gitaar heeft een erg grote klankkast, een relatief smalle hals en stalen snaren. In de hals van de Westerngitaar vind je meestal een stalen pen. Dit is omdat er extra spanning op de stalen snaren zit. Deze pen kan worden aangedraaid, waardoor de hals naar de snaren toe draait of er juist vanaf. De Westerngitaar staat bekend op zijn heldere en hardere tonen, ideaal voor blues en folk.

De Archtopgitaar

De Archtopgitaar lijkt sterk op de Steelstring/Westerngitaar. Maar in plaats van een vlak bovenblad, bezit de Archtopgitaar een gewelfd bovenblad, dat sterk op dat van een viool lijkt. De Archtopgitaar maakt elektronische versterking moeilijk, maar is wel populair voor country en jazz.

De Resonatorgitaar

Ook de Resonatorgitaar heeft volledig stalen snaren. Daarnaast heeft deze gitaar een smalle hals en een bijzondere klankkast van ofwel aluminium of een combinatie van staal/messing en hout. Er zijn zowel blokvormige (Squareneck) halsmodellen als rondvormige (Roundneck) halsmodellen bekend. Dankzij de metalen klankkast kan deze gitaar een erg felle, luide toon produceren.

De Elektrische gitaar

De elektrische gitaar heeft geen klankkast en produceert niet zelf geluid, maar geeft elektrische signalen door via magnetische trilling aan een elektronische versterker. De elektrische gitaar is natuurlijk vooral bekend van de rock ’n roll en alle opvolgende rock-genres. Ook wordt de elektrische gitaar gebruikt in bluesmuziek, punk, metal en zelfs ska.

De Basgitaar (akoestisch)

De akoestische basgitaar lijkt sterk op elke andere akoestische gitaar, maar verschilt sterk in toonhoogte en heeft meestal maar vier snaren (de E’-A’-D’ en G’). Ook is de klankkast wat dieper, breder en langer. Opvallend is dat het geluid, wanneer het niet versterkt wordt, wat zwak is.

Basgitaar (elektrisch)

De elektrische basgitaar is een basgitaar maar dan elektrisch, meestal met vier snaren, soms ook met vijf of zes. De Stemming is E-A-D-G.

De Baritongitaar

Deze gitaar heeft een lange hals. De Bariton zit qua klank tussen een klassieke en een basgitaar in.

Gitaren met meer dan zes snaren

Dan zijn er ook nog gitaren die afwijken van de Klassieke gitaar omdat ze meer dan zes snaren hebben:

De zeven-snarige gitaar

Je komt deze gitaar vooral tegen in Rusland, sinds het begin van de 19^e eeuw. In Rusland zijn er zelfs composities geschreven speciaal voor het gebruik van de zeven-snarige gitaar. Tegenwoordig wordt de zeven-snarige gitaar helaas bijna nergens meer gebruikt.

De Decacorde (met 10 snaren)

Deze is ontwikkeld in Frankrijk. In 1826 werd er patent op aangevraagd. Het bijzondere van deze gitaar is dat je vijf van de tien snaren met je linkerhand bespeelt, terwijl de andere vijf bassnaren waren die je open bespeelt. Helaas is de tien-snarige gitaar nooit echt succesvol geworden.

De twaalf-snarige gitaar

Dan heb je nog een gitaar met twaalf snaren, of eigenlijk: zes dubbele snaren van staal, met name gebruikt in rock ’n roll muziek. Meestal zijn de snaren per paartje op dezelfde manier gestemd.